Ήλιος: φίλος ή εχθρός;

Ο ήλιος αποτελεί το λαμπρότερο ουράνιο σώμα έχοντας καίρια σημασία στην εξέλιξη και τη διατήρηση της ζωής στη Γη. Ο ήλιος υποστηρίζει τη ζωή καθώς με τη φωτοσύνθεση προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών, διατηρεί τη θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης σε ανεκτά επίπεδα, οδηγεί τους βιο-ρυθμούς, είναι απαραίτητος για τη σύνθεση βιταμίνης D και τέλος μέσω της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία προκαλείται στους ανθρώπους ευδιαθεσία. Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από τη UVA, UVB και UVC ακτινοβολία. Η UVC απορροφάται στο µεγαλύτερο µέρος της από την ατµόσφαιρα, ενώ οι άλλες δύο φθάνουν στην επιφάνεια της γης και µπορούν να διεισδύσουν στο απροστάτευτο δέρµα. Η UVB εισέρχεται έως την επιδερμίδα (επιφανειακή στοιβάδα δέρματος), ενώ η UVA εισέρχεται και στις βαθύτερες στοιβάδες.

Το δέρμα αποτελεί το όργανο εκείνο που βρίσκεται εκτεθειμένο στον ήλιο στο μεγαλύτερο βαθμό και ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου οι περισσότεροι επιδιώκουν ένα χρυσαφένιο και σκούρο χρώμα στο δέρμα τους. Το μαύρισμα αποτελεί επακόλουθο της αυξημένης μελανινογένεσης, δηλαδή της παραγωγής μελανίνης κατόπιν έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Το μαύρισμα εμφανίζεται εντός 2 ημερών μετά την έκθεση στον ήλιο και φτάνει στη μέγιστη ένταση μετά από 3 εβδομάδες έκθεσης. Δυστυχώς όμως όταν η έκθεση στον ήλιο είναι υπερβολική ή/και απροστάτευτη τότε καταλήγει άμεσα στην εμφάνιση ηλιακού εγκαύματος και μακροχρόνια σε κηλίδες, φωτογήρανση και κακοήθειες του δέρματος. Το ηλιακό έγκαυμα προκαλείται κατά 80% από τις ακτίνες UVB και κατά 20% από τις ακτίνες UVΑ. Αρχικά δημιουργείται στο δέρμα αίσθημα κνησμού και μετά από κάποιες ώρες εμφανίζονται πομφόλυγες (φουσκάλες) στα σημεία όπου καταστρέφονται ολόκληρες στοιβάδες κερατινοκυττάρων, καθώς κάθε νεκρή στοιβάδα αρχίζει να απομακρύνεται από τις υποκείμενες και ο χώρος μεταξύ τους γεμίζει με υγρό. Όταν η φλεγμονή υποχωρήσει, η βαθύτερη στοιβάδα των δερματικών κυττάρων αρχίζει να αναπτύσσεται γρήγορα για να αντικατασταθούν τα νεκρά κύτταρα. Το ξεφλούδισμα μετά το ηλιακό έγκαυμα απεικονίζει ακριβώς την απομάκρυνση των στοιβάδων των νεκρών κυττάρων από την επιδερμίδα προκειμένου να μείνει χώρος για το νέο δέρμα.

Η χρόνια και απροστάτευτη ηλιακή έκθεση αποτελεί επίσης το σημαντικότερο παράγοντα γήρανσης του δέρματος. Η λεγόμενη φωτογήρανση εμφανίζεται στις φωτο-εκτεθειμένες περιοχές του σώματος όπως το πρόσωπο, ο λαιμός, το ντεκολτέ και τα χέρια και εκδηλώνεται σε 2 επίπεδα, στην επιδερμίδα όπου η ακτινοβολία UVB προκαλεί την εμφάνιση μικρών, καφέ, αντιαισθητικών κηλίδων ακανόνιστου περιγράμματος και στο χόριο όπου η ακτινοβολία UVΑ προκαλεί την δημιουργία βαθιών ρυτίδων. Τέλος, ο ήλιος ευθύνεται για την εμφάνιση του ακανθοκυτταρικού και του βασικοκυτταρικού καρκινώματος αλλά και για το μελάνωμα, μια από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου.

Το πρώτο και σημαντικότερο μέτρο για την αποφυγή των ανωτέρω αποτελεί η φωτοπροστασία μέσω των αντιηλιακών προϊόντων. Τα αντιηλιακά διακρίνονται σε εκείνα με 1) οργανικά χημικά φίλτρα, τα οποία απορροφούν διάφορα μήκη κύματος ακτινοβολίας, κυρίως όμως UVB και λιγότερο UVΑ και 2) ανόργανα φυσικά φίλτρα που αντανακλούν την UVB και την UVΑ ακτινοβολία. Ο δείκτης προστασίας SPF (Sun Protection Factor) που αναγράφεται στις συσκευασίες των αντιηλιακών δηλώνει πόσες φορές περισσότερο μπορούμε να μείνουμε εκτεθειμένοι στον ήλιο απ΄ότι χωρίς αντιηλιακό, χωρίς να προκληθεί ερεθισμός. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όταν φοράμε αντιηλιακό με SPF 50 μπορούμε να μείνουμε στον ήλιο 50πλάσιο χρόνο απ΄ότι χωρίς αντιηλιακό. Κατά την χρήση των αντιηλιακών θα πρέπει πάντα να έχουμε υπ’όψιν τα παρακάτω: Συστήνεται ειδικά το καλοκαίρι η επιλογή αντιηλιακού με SPF 50 (σε ανοικτόχρωμα και ευαίσθητα δέρματα συστήνεται η χρήση μεγαλύτερου SPF). Η εφαρμογή του αντιηλιακού θα πρέπει να γίνεται 20 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Επανάληψη της εφαρμογής του αντιηλιακού εντός 2 ωρών, αν η ηλιακή έκθεση παρατείνεται. Το αντιηλιακό χρησιμοποιείται όταν κολυμπάμε στη θάλασσα αλλά και όταν βρισκόμαστε στην σκιά. Μεγαλύτερη προσοχή απαιτείται κατά τις ώρες 11.00-16.00. Πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε την εφαρμογή αντιηλιακού στα παιδιά, στα οποία τα εγκαύματα είναι πιο έντονα. 

Δρ. Μαρία Χρήστου Μαζιώτη Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Email: drmariamazioti@gmail.com