Βιταμίνη D και παιδιά

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη. Ρυθμίζει τα επίπεδα του φωσφόρου και του ασβεστίου στο αίμα συμβάλλοντας στην υγιή ανάπτυξη των οστών.  

Ποιες είναι οι πηγές της βιταμίνης D;

Το ηλιακό φως παρέχει το μεγαλύτερο μέρος της βιταμίνης D που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός, καθώς η διαιτητική πρόσληψη καλύπτει μόνο το 5-10% των απαιτήσεων των περισσοτέρων ανθρώπων.

 Σε μικρότερες ποσότητες η βιταμίνη D λαμβάνεται από ορισμένες τροφές, όπως τα ψάρια (σολωμός και λιπαρά ψάρια) και ιχθυέλαια, ο κρόκος του αυγού, τα εμπλουτισμένα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το βοδινό κρέας, το συκώτι και τα μανιτάρια.

Ποιες είναι οι μορφές της βιταμίνης D; 

Η βιταμίνη D έχει δύο μορφές:

Εργοκαλσιφερόλη (D2)

Ανευρίσκεται στο φυτικό βασίλειο.

Χοληκαλσιφερόλη  (D3)

Συντίθεται στο δέρμα με τη φωτολυτική δράση της υπεριώδους ακτινοβολίας..

 Οι δύο αυτές μορφές της βιταμίνης D απορροφώνται από το έντερο, μεταφέρονται  στο ήπαρ και αποθηκεύονται ως 25-ΟΗ χοληκαλσιφερόλη. Στη συνέχεια η τελευταία μετατρέπεται σε καλσιτριόλη στους νεφρούς. Η καλσιτριόλη είναι η ενεργός μορφή της βιταμίνης D και συμπεριφέρεται ως ορμόνη.

 Τι μπορεί να προκαλέσει η έλλειψη βιταμίνης D στα παιδιά;

Η έλλειψη βιταμίνης D στα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση που ονομάζεται ραχίτιδα. Στη ραχίτιδα, τα οστά των παιδιών δεν στερεοποιούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα, με αποτέλεσμα να παραμορφώνονται. Αποτέλεσμα της χρόνιας και βαριάς έλλειψης βιταμίνης D στα παιδιά είναι οι σκελετικές ανωμαλίες.

Πρώιμα σημεία της ραχίτιδας στα βρέφη είναι: η κρανιόφθιση, δηλαδή παρατηρείται μαλάκυνση στο πίσω τμήμα του κρανίου, η καθυστέρηση της οδοντοφυΐας και η μεγάλη πρόσθια πηγή που καθυστερεί να κλείσει. 

Παράλληλα μπορεί να υπάρχει ανεπάρκεια της βιταμίνης D που δεν καταλήγει σε κλινική συμπτωματολογία. Η έλλειψη και η ανεπάρκεια της βιταμίνης D πρέπει να αντιμετωπίζονται για την υγιή ανάπτυξη των οστών, την πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης.

 Πέρα από τη δράση της βιταμίνης D στα οστά, η δράση της φαίνεται να είναι σημαντική και για άλλες λειτουργίες του οργανισμού. Τα τελευταία χρόνια, πλήθος επιστημονικών μελετών υπογραμμίζουν τον σημαντικότατο ρόλο της βιταμίνης D στη συνολική υγεία του οργανισμού. Επιδρά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς ρυθμίζει τη λειτουργία των Β και Τ λεμφοκυττάρων. Μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης πολλών τύπου καρκίνου, μέσω της αναστολής της καρκινικής αγγειογένεσης και του πολλαπλασιασμού καρκινικών κυττάρων. Μειώνει την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης D συνδέεται με κακή οδοντική υγεία, αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη αλλεργιών και αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως ο διαβήτης τύπου Ι και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Ακόμη, η έλλειψη βιταμίνης D στη μητέρα μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην ομαλή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του παιδιού. Νέα επιστημονικά στοιχεία  επιβεβαιώνουν τη σημασία της επάρκειας της βιταμίνης D στην πρόληψη της υπέρτασης και της παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία.

Από τι εξαρτάται η σύνθεση της  βιταμίνης D;

Η σύνθεση της βιταμίνης D στο δέρμα εξαρτάται από την εποχή, το γεωγραφικό πλάτος μιας περιοχής, την ηλικία, το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, την κάλυψη του δέρματος από ρούχα, τις δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους, τη χρήση αντηλιακών και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Στα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στα νεογνά και βρέφη συντελούν τα μειωμένα επίπεδα της βιταμίνης D της μητέρας και ο αποκλειστικός θηλασμός. Στο μητρικό γάλα η βιταμίνη D είναι χαμηλότερη από αυτήν που περιέχεται στα τεχνητώς εξανθρωποιημένα γάλατα.

Ποια παιδιά είναι υψηλού κινδύνου για έλλειψη/ανεπάρκεια βιταμίνης D; 

Παιδιά της μαύρης φυλής.

Παιδιά που ζουν σε περιοχές χωρίς ή χαμηλή ηλιοφάνεια.

Θηλάζοντα βρέφη που δεν λαμβάνουν συμπληρωματικά βιταμίνη D.

Παιδιά με χρόνια νοσήματα που παρουσιάζουν ανεπαρκή απορρόφηση του λίπους όπως: η νόσος του Crohn, η κοιλιοκάκη, η κυστική ίνωση.

Παιδιά που λαμβάνουν χρόνια φαρμακευτική αγωγή με τα αντιεπιληπτικά φάρμακα φαινυτοίνη ή φαινοβαρβιτάλη 

Παιδιά που λαμβάνουν χρόνια γλυκοκορτικοειδή 

Παιδιά με χρόνια ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια.

Πρόωρα βρέφη.

 Ποια παιδιά πρέπει να ελεγχθούν για έλλειψη βιταμίνης D; 

Δε χρειάζεται να γίνεται έλεγχος σε όλα τα παιδιά για έλλειψη βιταμίνης D.  Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες όλων των αρμόδιων διεθνών οργανισμών συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδιατρικής έλεγχος για έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D χρήζει να γίνεται μόνο στις ομάδες υψηλού κινδύνου που αναφέρθηκαν πιο πάνω ή όταν υπάρχει υποψία από την κλινική εξέταση. 

 Πώς γίνεται η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης D;  

Η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης D γίνεται με τη μέτρηση της 25-ΟΗ Βιταμίνης D στο αίμα. Προς το παρόν δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένες οι φυσιολογικές τιμές της 25-ΟΗ βιταμίνης D για τα παιδιά.  Οι πλέον αποδεκτές τιμές και ορισμοί είναι:

Φυσιολογικές τιμές 25ΟΗ βιταμίνης D:  ≥20 ng/mL (50 nmol/L)

Ανεπάρκεια βιταμίνης: 25OHD: 12 ως 20 ng/mL (30 ως 50 nmol/L)

Έλλειψη βιταμίνης D: 25OHD: <12 ng/mL (<30 nmol/L)

 Χρειάζεται το παιδί μου να λαμβάνει προληπτικά συμπληρώματα βιταμίνης D;

Συμπληρώματα βιταμίνης D συνίσταται να λαμβάνουν προληπτικά:

Βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά (400 IU/την ημέρα) ή βρέφη που θηλάζουν μερικώς, μέχρι να λαμβάνουν ποσότητα ενός λίτρου γάλα εμπλουτισμένο με βιταμίνη D ή εμπλουτισμένα δημητριακά με βιταμίνη D.

Μη θηλάζοντα βρέφη μέχρι να λαμβάνουν ποσότητα ενός λίτρου γάλα εμπλουτισμένο με βιταμίνη D.

Πρόωρα βρέφη

Παιδιά με χρόνια νοσήματα που μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη βιταμίνης D.

Όλοι οι αρμόδιοι διεθνείς παιδιατρικοί φορείς προτείνουν τη συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης  D σε δόση 400 IU/την ημέρα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής εφόσον κρίνεται απαραίτητο από το ιστορικό. 

Πώς χορηγείται η βιταμίνη D;

Βιταμίνη D υπάρχει διαθέσιμη σε υγρή μορφή και δίνεται με τη μορφή σταγόνων ή με τη μορφή μασώμενων δισκίων ή χαπιών στα μεγαλύτερα παιδιά . Χρειάζεται προσοχή στη χορήγηση ορθής δοσολογίας γιατί η υπερβιταμίνωση D μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του ασβεστίου στο αίμα και επιβάρυνση της νεφρικής λειτουργίας. 

 Μπορεί να κάθεται το παιδί στον ήλιο για να συνθέτει βιταμίνη D;

Σε χώρες που υπάρχει αυξημένη ηλιοφάνεια και σε παιδιά με ανοικτό χρώμα δέρματος, η έκθεση στον ήλιο για 10-15 λεπτά ημερησίως το μεσημέρι είναι αρκετή για την παραγωγή της απαραίτητης ποσότητας βιταμίνης D στα παιδιά. Στην αντίθετη περίπτωση, παιδιά με σκούρο χρώμα δέρματος και που κατοικούν σε χώρες με χαμηλή ηλιοφάνεια απαιτείται περισσότερος χρόνος ηλιακής έκθεσης. Βέβαια σε βρέφη κάτω των 6 μηνών προτείνεται η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο, αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά προτείνεται η περιορισμένη ηλιακή έκθεση, λόγω του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.

 

Σταυρούλα Εμμ. Τόγκα

Παιδίατρος

e-mail: togastav@gmail.com